بخش پنجم از یادداشت‌های ریشه‌یابی مشکلات #تحول_تعلیم_و_تربیت، خبرگزاری فارس، 1398/9/12
در اوج دوران رشد اکتشافگری و کنجکاوی، ناگهان اتفاقی در زندگی کودک می افتد. کودک کاوشگر به مدرسه وارد می شود! اینجا مسیری تعیین شده است که برای کورکردن روحیه اکتشافگری و کنجکاوی او به شدت کافی است.
بچه‌ها از کودکی پژوهشگرانی خبره‌اند. از این عبارت تعجب نکنید. به کودکی که تازه امکان حرکت کردن چهاردست و پا را یافته توجه کنید. با حوصله و کنجکاوی به محیط اطراف خود می‌نگرد. اشیاء را برانداز می کند. اما به دیدن اکتفا نمی کند. دست خود را به سوی آنها دراز می کند تا آنها را لمس کرده، زیر و رو و بالا و پایینش می کند، تکانش می دهد، بویش می کند، در دهانش فرو برده تا مزه‌اش را بچشد و با حس پیچیده زبان و دهان خود آن را بررسی کند.
اگر دستش به آن شی نرسد، با تکاپو و تلاش تحسین برانگیزی، تمام توان جسمی و فکری خود را برای حرکت کردن و رسیدن به آن صرف می‌کند. موانع اطراف خود را بررسی و بهترین راه را برای حرکت، با توجه به توانمندیهای خود، بر می گزیند.
اینها نمونه‌هایی از رفتار یک کودک است. اگر با مبانی رفتار یک پژوهشگر آشنا باشید، متوجه می‌شوید که کودک فطرتا به صورت جدی یک پژوهشگر پر تلاش، پر انگیزه و کاوشگر است. خدا این کاوشگری را در نهاد ما آدم‌ها قرار داده است. شنیدن، کشف آواها و قواعد گفتار و سخن گفتن، که فرایند بسیار پیچیده‌ای است، وجه مفصل دیگری از توان پژوهشی و اکتشاف او است.
تفکر و تشخیص خصوصیات اطرافیان و تحلیل رفتارهای آنها و بروز واکنش مناسب نسبت به آن، و شکل گیری یک رفتار اجتماعی در تعامل با اطرافیان، وجه دیگری از توانمندیهای این پژوهندگان کوچک است.
- پژوهشگران خبره، درون گاهواره‌ها
- سازوکار ضد اکتشافگری؛ اینجا چه اتفاقی افتاده است؟
- کشتن روحیه کاوشگری
- از فرصت‌های از دست رفته، تا تخریب داشته‌ها
- پیش فرض‌های غلط
پژوهشگران خبره، درون گاهواره‌ها
بچه ها از کودکی پژوهشگرانی خبره اند. از این عبارت تعجب نکنید. به کودکی که تازه امکان حرکت کردن چهاردست و پا را یافته توجه کنید. با حوصله و کنجکاوی به محیط اطراف خود می نگرد. اشیاء را برانداز می کند. اما به دیدن اکتفا نمی کند. دست خود را به سوی آنها دراز می کند تا آنها را لمس کرده، زیر و رو و بالا و پایینش می کند، تکانش می دهد، بویش می کند، در دهانش فرو برده تا مزه اش را بچشد و با حس پیچیده زبان و دهان خود آن را بررسی کند.
اگر دستش به آن شی نرسد، با تکاپو و تلاش تحسین برانگیزی، تمام توان جسمی و فکری خود را برای حرکت کردن و رسیدن به آن صرف می کند. موانع اطراف خود را بررسی و بهترین راه را برای حرکت، با توجه به توانمندیهای خود، بر می‌گزیند. اینها نمونه‌هائی از رفتار یک کودک است. اگر با مبانی رفتار یک پژوهشگر آشنا باشید، متوجه می‌شوید که کودک فطرتا به صورت جدی یک پژوهشگر پر تلاش، پر انگیزه و کاوشگر است.
همه انسان‌ها روحیه کاوشگری دارند:
خدا این کاوشگری را در نهاد ما آدم‌ها قرار داده است. شنیدن، کشف آواها و قواعد گفتار و سخن گفتن، که فرایند بسیار پیچیده‌ای است، وجه مفصل دیگری از توان پژوهشی و اکتشاف او است. تفکر و تشخیص خصوصیات اطرافیان و تحلیل رفتارهای آنها و بروز واکنش مناسب نسبت به آن، و شکل گیری یک رفتار اجتماعی در تعامل با اطرافیان، وجه دیگری از توانمندیهای این پژوهندگان کوچک است.
کمی بزرگتر که می شوند، با سوالهای متعددشان ما را سوال پیچ و حتی کلافه می کنند. برای کشف هر چیز جدید در محیط اطراف خود، با دغدغه و انگیزه فراوان، دست ما را می کشند تا اکتشافات محیطی خود را کامل کنند. آنها در این تلاش جلوتر از ما حرکت کرده و دست ما را برای همراه ساختن با خود، برای یافتن پاسخ به سوالهای بی پایانشان، می کشند. اینگونه ما با کودکانی اکتشافگر مواجهیم.
والدین آگاه می دانند که کودکان را باید در این فعالیت کاوشگری خود در حد امکان آزاد گذاشت، و آنها را یاری کرد تا خود به پاسخ سوالات دست یابند، و بستر را به گونه ای فراهم کرد که امکان کاوشگری بیشتر آنها، به صورتی ایمن و فارغ از دغدغه های محیطی، فراهم آید. البته هستند والدین ناآگاهی نیز که با محدودکردن یا واکنشهای منفی، یا مجبور کردن او به یادگیری موضوعات طبق روالی که خود والدین برای کودکان در نظر می گیرند، این روحیه اکتشافگری را در آنها بتدریج از بین می برند. فعلا با خانواده ها در این یادداشت کاری نداریم؛ شاید موقعی دیگر به آن بپردازیم.
