بسم الله الرحمن الرحیم
زنجیره عوامل گلوگاهی[1] تحول نهادی[2] نظام تعلیم و تربیت
تبیین و برنامه ریزی تحول یک نظام نظیر نظام تعلیم و تربیت یک کشور، همیشه موضوعی چالش زا و پیچیده بوده است. به صورت قاطع می توان گفت که تمام عزمها و اقدامات برای تحول، بیش از آنکه دچار مشکل سوء اجرا باشد، به دلیل مشکل در این تبیین و برنامه ریزی، دچار اختلال گردیده است. در حوزه نظام تعلیم و تربیت از یک سو تبیین صحیحی از ماهیت تحول و ابعاد آن و آنچه که باید رخ دهد انجام نشده است، توصیفاتی نظیر سند تحول بنیادین، به طرح آرمانها و ارزشهای کلی پرداخته، و سازوکارهای عملیاتی و ماهیت آنچه که باید ایجاد شود را تبیین نمی کند. و از سوی دیگر برنامه ریزی درستی نیر برای تحقق آن صورت نمی گیرد.
در صورتی این تبیین و برنامه ریزی می تواند به گونه موثری انجام شود، که اولا مبتنی بر یک معماری منسجم، و با مشخص کردن هم بندی مسائل در ابعاد مختلف نظام مذکور، و نیز تحول آن، به مسئله بپردازد. ثانیا، به تبیین ابعاد نهادینه شده نظام مذکور در بافت هنجارها و فرهنگ جامعه، و مبتنی بر پاسخ دادن به نیازهای جامعه بپردازد، و چگونگی همراهی جامعه در این نظام و تحول آن را به خوبی بشناسد. و ثالثا، ماهیت مسئله تعلیم و تربیت و تحول پارادایم آن را به خوبی فهم و تحلیل کند.
عوامل کلیدی[3] شکل دهنده نظام رسمی تعلیم و تربیت کنونی، از یک سو از ترکیب بندی برخی از رویکردهای نظری و عملی تعلیم و تربیت نشات گرفته، از سوی دیگر در چارچوب پاسخگوئی به ساخت و نیازهای نظام صنعتی باقی مانده، و در سوی سوم، در نهادینه شدن در بافت فرهنگی، اجتماعی و سازمانی جامعه و حاکمیت، و باورها و عادتها و هنجارهای آن، جریان یافته است.
این عوامل، زنجیره شبکه ای به هم پیوسته علت و معلولی را ایجاد می کنند که بر هم تاثیر گذار بوده، و بافت پارادایم نظام تعلیم و تربیت کنونی را می سازند.
برای فهم نیازمندیهای تحول تعلیم و تربیت، و تحول نظام تعلیم و تربیت، و چگونگی تحقق این تحول، باید از سه منظر مذکور، اولا تحولات روشی و رویکردهای نظری و عملی شناسائی شود، و عوامل کلیدی آن تبیین شود، ثانیا تحولات نیازمندیهای جامعه و نظام اجتماعی کنونی در تمدن سایبری و تمدن اسلامی در حال شکل گیری، و عوامل کلیدی آن تبیین شود، و در سوی سوم عوامل کلیدی برای نهادینه شدن این تحول در بافت فرهنگی، اجتماعی و سازمانی جامعه و حاکمیت کنونی، تبیین شود.
عوامل تحولی نیز زنجیره شبکه ای به هم پیوسته ای را ایجاد می کنند، که پارادایم نظام تعلیم و تربیت آینده را تصویر می کنند.
با توجه به دو زنجیره عوامل کلیدی نظام کنونی و نظام مطلوب، عناصری از این زنجیره ها به عنوان عناصر گلوگاهی، سرزنجیره تاثیر گذاری بر سایر عوامل کلیدی تحول نهادی نظام تعلیم و تربیت محسوب می شود. شناسائی این عوامل، و ترسیم مدل تحول نهادی نظام تعلیم و تربیت، نقطه کلیدی در سامان یابی راهبردی تمام اقدامات تحولی در حوزه تعلیم و تربیت، و شکل گیری یک حرکت خودسازمانده نهادی برای این تحول است.[4]
چکیده این زنجیره عوامل به اجمال طی دو جلسه معرفی و مورد بحث مختصر قرار می گیرد.
[1] – Critical Factors
[2] – Institutional
[3] – Key Factors
[4] – اطلاعات بیشتر در این زمینه، در برخی از نوشتههای نویسنده متن، از جمله دو کتاب: ”اردوان مجیدی؛ نظام برتر، آینده آموزش و آموزش آینده؛ نشر ترمه، 1380“، و “اردوان مجیدی؛ گذار در بحران، تعلیم و تربیت در گذار به سمت نظام برتر؛ انتشارات خبرگزاری فارس، 1399″، و نیز سلسله یادداشتهائی که در یک سال اخیر در خبرگزاری فارس توسط نویسنده در ریشه یابی و کالبد شکافی مشکلات ماهوی تحول نظام تعلیم و تربیت، منتشر شده و میشود، و مقالات و سخنرانیهای متعدد دیگر نگارنده رجوع کنید. اغلب این منابع از طریق وبگاههای http://irit.ir و http://maktabe-hekmat.ir و مجموعه وبگاهها و کانالها و گروههای مرتبط با آنها قابل دستیابی است.
صوت توضیحات معرفی:
تحول و معماری نهادی – زنجیره مسائل گلوگاهی
