همانطور که ساختار تحریریه یک میدان خبری سکوئی، با ساختار تحریریه یک خبرگزاری معمولی متفاوت است، ساختار اعتبار سنجی یک خبر، و در حاشیه آن، جانمائی موضوعی و ارتباط با سایر اخبار نیز در میدان خبری سکوئی متفاوت خواهد بود. در یک میدان خبری، اخبار به صورت توزیع شده و جمع سپاری شده تولید و منتشر می‌شود؛ پس باید ساختار تعیین اعتبار اخبار نیز به صورتی متناسب با این ساختار شبکه‌ای اخبار انجام شود. ضمن اینکه برای تحقق دروازه‌بانی مناسب خبر برای چنین میدانی، ساختار موضوعی و ارتباط بین شبکه اخبار، معنای متفاوتی پیدا می‌کند. دروازه‌بانی خبر در یک میدان خبری، از طریق شبکه سازی موضوعی و ارتباط بین اخبار، به همراه ایجاد سازوکار اعتبارسنجی توزیع شده مناسب، محقق می شود.
در فرازهای فارس جدید
در سلسله یادداشتهائی در فرازهای تحول فارس، در بافت تمدنی جدید صحبت می کردیم. در چند یادداشت اخیر، در مورد سکوی فارس و ماهیت و ابعاد آن صحبت کردیم. در یادداشت بیست و سوم، به مفهوم میدان خبری پرداختیم و اینکه سکوی فارس، یک میدان خبری با ابعاد مختلف آن است.
در یادداشت بیست و چهارم، از ویژگی یک خبرگزاری سکوئی، به مثابه یک سازمان سکوئی صحبت کردیم. در یادداشت بیست و پنجم، ساختار تحریریه متفاوت در خبرگزاری سکوئی، مورد بحث قرار گرفت. در این یادداشت به موضوع اعتبار سنجی، و سازماندهی موضوعی و پشتیبانی اخبار در بافت سکوئی، برای تحقق دروازه‌بانی در میدان خبری توزیع شده، اشاره می کنیم. این بیست و ششمین قسمت از این یادداشتها است.
سازوکار اعتبارسنجی خبر
وقتی از یک میدان خبری صحبت می‌کنیم، و طیف وسیعی از فعالان را درگیر آن کرده، و طیف وسیعی از اخبار، اطلاعات، تحلیل‌ها و محتواهای از گونه‌ها و قالب‌های مختلف در آن جریان پیدا می‌کند، و طیف وسیعی از مخاطبان نیز درگیر آن شده، و طیف وسیعی از نیازهای زندگی آنان در آن برآورده می‌شود، در چنین میدانی، دیگر با یک بافت ساده خبری مواجه نیستیم که تأمین اعتبار اخبار را برعهده چند سردبیر قرارداده، و انتظار داشته باشیم که چند سردبیر، بتوانند تمام جوانب و ابعاد خبری را به دقت مورد سنجش قرار دهند.
در اینجا نیاز به سازوکار دقیق‌تر، و جامع‌تری است، که بتواند در مورد طیف‌های مختلف اخبار، صحت‌سنجی و اعتبارسنجی را با شکل رویه‌مندتری انجام دهد. سازوکار اعتبارسنجی میدان خبری فارس، مستقل از اینکه این خبر در فارس عمومی منتشر می‌شود، یا در فارس من، یا پنجره، یا فارس زندگی یا در هر بخش دیگر از میدان خبری فارس یا میدان‌های خبری‌ای که از آن در قالب سکوهای مختلف و ویژندهای مختلف مشتق می‌شوند، روند جامع و البته چابکی را در مورد اعتبارسنجی خبر، در لایه‌های مختلف بکار می‌برد.
این اعتبارسنجی، با توجه موقعیت انتشار خبر، درجه متفاوتی از دقت و عمق سنجش را اعمال می‌کند. به‌این‌ترتیب، یک ساختار منسجم، در لایه‌های مختلف، سنجش اعتبار اخبار را بر عهده خواهد داشت.
حتی در سکوهای بازی خبری نیز، اعتبارسنجی اخبار در بازی نیز می‌تواند از این اعتبارسنجی، در لایه خودش استفاده کند. و البته اعتبارسنجی در لایه‌های مختلف، درجات مختلفی از سختی و نرمی، مراتب و مراحل اعتبارسنجی، و سطح درشت دانگی را در بر خواهد داشت.
و البته طراحی معماری این ساختار اعتبارسنجی، قاعدتاً باید به‌گونه‌ای باشد که هم چابکی خود را حفظ کرده، هم سازوکارهای اعتبارسنجی لایه‌های بالا و رسمی را در لایه‌های پائین آشکار نسازد، به‌نحوی‌که مهاجمان اعتباریابی، نتوانند از تلاش در لایه‌های پائین، به‌عنوان تمرین عبور از مراحل اعتبارسنجی لایه‌های بالاتر استفاده کنند.
ضمن اینکه وجود عوامل انسانی تحریریه، کماکان، نقش محوری را در اعتبارسنجی لایه‌های بالاتر بر عهده خواهد داشت، و بخش‌های دیگر سازوکار اعتبارسنجی خبر، به‌عنوان تسهیل‌کننده و تمهید کننده اطلاعات برای عوامل انسانی تحریریه، ایفای نقش می‌کنند.
در نهایت ساختار اعتبارسنجی خبر باید مشخص کند که یک خبر در چه سطحی از اعتبار قرار دارد، و اعتبار خبر از نظر فارس روشن باشد. چه اخبار موثق، چه اخبار مرسل و دارای اعتبار محدود، و چه اخبار ناموثق و شایعات که باطل بودن آن اثبات شده است.
سازوکار سازماندهی موضوعی اخبار
با توجه به تنوع و تعدد تولید کنندگان خبر و موضوعات متعدد اخبار تولیدی در یک میدان توزیع شده تولید و انتشار خبر، جانمائی موضوعی یک خبر در بین انبوه اخبار منتشر شده، هم برای دستیابی مخاطبان متناسب، به صورت ویژه گرا شده، و هم برای مدیریت اعتبار سنجی اخبار، ضروری است.
چه در پیکره درونی خبر و چه در بافت بیرونی خبر، لازم است تا خبر در زنجیره ساختار موضوعی، جایابی شود، و موضوعات مختلفی که در یک خبر مطرح شده است، و نیز کل خبر، باید به نقشه‌های سه‌گانه موضوعات، زمان و مکان و زمینه‌ها مرتبط شود. هم تمام اخبار جدید، باید به ساختار موضوعی و نقشه‌های سه‌گانه پیوند بخورند، و هم به‌محض به‌روزشدن خود این نقشه‌ها و ساختار موضوعات، اخبار قدیمی که به نحوی با این ساختار به‌روز شده، پیوند معنائی پیدا می‌کنند، به آن متصل شوند.
بیش از آنچه که در حال حاضر، در هنگام تعریف یک خبر، کلمات کلیدی یا موضوعات مرتبط خبر، توسط تولیدکننده آن تعیین و ثبت می‌شود، هم توسط موتور هوشمند (احتمالاً همان موتور مشارکت، مشاوره، ویژه‌گرایی و نظارت هوشمند) و هم عامل انسانی، ارتباطات با ساختار موضوعات و نقشه‌های سه‌گانه برقرار می‌شود.
نکته مهم این است که این برقراری ارتباط باید به‌صورت تقریباً جامع و همگانی معنادار و یکپارچه باشد. در روال کنونی ممکن است کلمات کلیدی متفاوتی برای موضوعات مشترک ثبت شود، و بدین لحاظ، اخباری که ماهیتاً در یک موضوع هستند، به نقطه‌های مختلف نقشه متصل شوند، و چندگانگی، تکرار، و پدیده‌های نظیر آن در نقشه‌ها ایجاد شود. این سازوکار باید به‌صورت تعریف قواعد مشخص، یا استفاده از ابزارهای تشخیصی مناسب، جلوی این چندگانگی را گرفته و یکپارچگی معناداری را در نقشه‌ها ایجاد کند.
همچنین این سازوکار باید بتواند شرایط مناسبی را فراهم کند، که اتصال در سطح درشت دانگی مناسب موضوعات داخلی هر خبر به نقشه‌ها، به‌صورت مؤثر و کاربردی، با سرعت و کمترین نیاز به تلاش انسانی، انجام شود.
ضمن اینکه مولفه‌های درونی خبر، به‌صورت تک‌به‌تک و مستقل نیز بتواند به این ساختار مرتبط شده، و مثلاً بتوان تصاویری که در اخبار مختلف ایجاد شده، یا بخش‌هایی از نقل‌قول‌های درج شده در متن‌ها، نظیر نقل‌قول آیات و روایات و سخن بزرگان را به‌صورت مستقل نیز پایش و جستجو کرد. به صورتی که مثلاً بتوان اخباری را که در آن در مورد فلسطین از قول امام خمینی ره، مطلبی نقل شده را یافت و مشاهده کرد.
سازوکار مقایسه و اخبار مرتبط
در میدان وسیعی که طیف‌های مختلف مخاطبان در سکوهای مختلف مرتبط با یکدیگر و بعضاً تودرتو و میدان‌های خبری هر کدام، در آن درگیرند، و مجاری مختلفی برای تولید و ارائه اخبار وجود دارد، این موضوع اهمیت زیادی پیدا می‌کند که بتوان اخبار مرتبط با یک خبر را یافت.
به‌عنوان‌مثال، سامانه‌های سکو باید بتوانند به یک تولیدکننده خبر نشان دهند، که خبر مشابه دیگری نیز در نقطه دیگری از این میدان وجود دارد، و خبر تولیدی او را به آن مرتبط کنند. حتی در مرحله پیش از تولید خبر نیز، این سامانه می‌تواند کمک کند، تولیدکننده یک خبر، از تولید خبر تکراری اجتناب کرده، و به‌جای آن در بازنشر، یا اصلاح، تکمیل، تعمیق و به‌روزرسانی خبر قبلی، مشارکت داشته باشد.
همچنین این سازوکار می‌تواند در یافتن تناقضات بین اخبار، و نقدهای خبری بین اخبار مختلف، ایفای نقش کند. به‌نحوی‌که با طرح یک خبر، خبرهایی را که آن خبر را رد کرده یا آن را نقد می‌کند، یافته و ارائه کند. بدیهی است این موضوع می‌تواند در اعتبارسنجی اخبار نیز مؤثر باشد.
همچنین این سازوکار می‌تواند برای هم‌بندی و ترکیب‌بندی اخبار مرتبط، و متصل‌کردن آن به نقشه‌های سه‌گانه موضوعات، مکان و زمان، و زمینه‌ها و کاربران، نقش مؤثری داشته باشد. این سازوکار برای مخاطبان نیز در یافتن خبرهای مرتبط با جستجوهای او، مفید خواهد بود.
ممکن است این سازوکار توسط همان موتور مشارکت، مشاوره، ویژه‌گرائی و نظارت هوشمند انجام شود. و ممکن است موتورهای متفاوتی برای آن تعریف و ایجاد شود.
این سازوکار برای میدان خبری فارس، نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند. هم اکنون نیز وجود چنین سازوکاری، می‌تواند در بهبود خود اخبار و محتواها، و نیز بهبود دستیابی به آنها مؤثر باشد. و این نه فقط در حوزه خبر، بلکه در سایر حوزه‌های مرتبط نیز می‌تواند کاربردی باشد.
مثلاً در فارس من، در راه‌اندازی یک پویش، این سامانه به تعریف‌کننده یک پویش مشاوره داده، و بلافاصله پس از تعریف اولیه متن پویش، به او نشان دهد که چنین پویش‌های دیگری نیز در این موضوع قبلاً تعریف شده، و می‌تواند به‌جای تعریف مجدد این پویش تکراری (که منجر به کاهش مشارکت مخاطبان در پویش او نیز خواهد بود)، خود از پویش‌های قبلی حمایت یا همکاری کرده، یا پویش خود را در تکمیل یا تعریف ابعادی جدید از مسئله که فضای جدیدی را برای مشارکت مخاطبان ایجاد می‌کند، یا آن را تکمیل می‌کند، یا شکل ویژه‌گراشده‌ای از آن پویش را برای طیف جدیدی از مخاطبان ایجاد می‌کند، یا تخصصی‌تر به مسئله می‌پردازد، تعریف کند.
دروازه‌بانی برای دروازه‌های متنوع در یک میدان توزیع شده
مسئله مهم در دروازه‌بانی خبر، انتخاب اخبار معتبر از بین انبوه اخبار، با اولویت گذاری در انتشار، متناسب با نیاز مخاطب، و حجم انتشار ممکن و منطقی رسانه، و راهبردهای خبری است. در یک رسانه سنتی، تعداد معدودی خبر در خروجی رسانه منتشر می شود.
اما در یک میدان خبری با تولید کنندگان و مصرف کنندگان متنوع و متعدد، که محدودیتی در تعداد اخبار منتشر شده وجود ندارد، اولویتها برای هر طیف از مخاطبان متفاوت است. دروازه‌بانی خبر در یک میدان خبری، از طریق شبکه سازی موضوعی و ارتباطی، به همراه ایجاد سازوکار اعتبارسنجی توزیع شده مناسب، محقق می شود.
تلاش ناموفق برای کشتار در سکوت
می خواهند جلوی اننتشار حقیقت را بگیرند؛ اگر شد با سانسور وسیع بسترهای مهم توزیع، اگر نشد با ترور خبرنگاران؛ اما موفق نمی شوند! اینبار طیف وسیعی از مردم در تولید و شبکه انتشار، مشارکت می کنند.
******
ان شاء الله در یادداشتهای بعدی، در ابعاد دیگر معماری سکوی فارس، صحبت می کنیم.
الحمد لله رب العالمین.
