سازوکار محوری مدرسه حکمت برای رشد و تعالی شاگردان:
- احترام و برخورد محترمانه با شاگردان، مقدمه هر رشد و ارتقایي در آنها است. نمي توان فضایي غير محترمانه را تصور نمود، که در آن شاگردان با مولفه هاي شخصيتي مطلوب تربيت شوند. البته احترام گذاشتن به معناي آزاد گذاشتن و توجه دادن به دلبخواهي هاي او نيست بلکه فضایي را فراهم مي کنيد که او بتواند محترمانه رفتار کند. با احترام گذاشتن محيط به او، او براي خودش ارزش قائل مي شود. اين احترام منجر به عزت نفس شاگرد مي شود و باعث می شود که او ارزش خود را بداند و نيز بداند که خواسته هاي نفس او، او را به ذلت مي اندازد و او محترم تر از آن است که توسط نفس خود ذليل شود.
- از سوي ديگر رشد انسان در حالت اختيار ميسر مي شود. اينکه انسان، انسان مي شود، به دلیل مختار بودن او است. اينکه بتواند از بين خير و شر، خير را انتخاب کند و تعالي يعني همين که انسان بتواند با غلبه بر هواي نفس خود، مختارانه به سوي خير برود. در فضاي جبر، امکان پرورش قواي دروني و مسلط شدن او بر خودش وجود ندارد.
- همچنین شاگرد نيازمند امنيت است. وقتي شاگرد در محيط مدرسه احساس ناامني کند، حاضر است براي بدست آوردن امنيت، خودِ خود را هم زير پابگذارد. از طرف ديگر ايجاد احساس امنيت در محيط، وابسته به وجود احترام به او است. بي احترامي و شکستن حرمت او اولين عامل از بين رفتن امنيت است. شخص بايد احساس امنيت برای يادگرفتن کارها و تجربه کردن را داشته باشد. امنيت به معناي سکون، مد نظر نيست و شاگردان بايد براي حرکت، سطحي از خوف و رجا را داشته باشند.
- در سوي ديگر، شکل گيري عزت نفس نيازمند وجود نظم و قرارداشتن هر چيز در جاي خود است. در بي نظمي، چيزها سر جاي خود نيستند و وقتي چيزها سرجاي خود نباشند، آدمها، بخصوص آدمهایي که ارزش دارند، ذليل مي شوند. در فضاي بي نظم، حفظ کردن حرمت خود دشوار است و البته يکي از مهمترين ابزارهاي تحقق نظم، رعايت حرمتها و مهمترين آنها احترام به افراد است.
- شاگرد بايد براي بدست آوردن عزت نفس، از نفس خود مراقبت کند و تمايلات خود را در اختيار بگيرد و اين کار را بايد خود او انجام دهد. وقتي مدرسه با هواي نفس شاگرد مبارزه کند، شاگرد مبارزه با هواي نفس را ياد نمي گيرد. شاگرد خودش بايد با هواي نفس خودش مبارزه کند تا ياد بگيرد. اما مدرسه بايد بستر تمرينش را ايجاد کند. درگير شدن بچه ها در مسائل واقعي زندگي در محيط مدرسه و با نظارت مربي و فضاي امن مدرسه، در کنار اختيار داشتن براي عمل کردن حتي خطا، در اين فضاي امن که مراقب او است که خطاهايش غير قابل بازگشت و آسيب رسان جدي نباشد، بهترين بستر براي اصلاح کردن رفتارهاي شاگرد و يافتن عزت نفس او است.
- اگر عزت نفس حاصل شد، شخص از تخريب خود حيا مي کند. او اجازه نمي دهد که شخصيت او مخدوش شده و آبروي او برود. به همين دليل او از رفتارهایي که منجر به شکستن شخصيت و خوب بودن او است، شرم مي کند. اگر کسي حيا داشت، حياي او، او را از افراد بي حيا دور و او را به افراد با حيا نزديک مي کند و در اوج آن به معادن حيا يعني اهل بيت عليهم السلام، گرايش پيدا مي کنند. وقتي شخصي حيا داشت و حضور الهي را هم درک کرد، به اهل بيت نيز گرايش داشت و اهل بيت عليهم السلام او را مورد عنايت خود قرار دادند، او از بي حيایي نزد خداوند متعال شرم مي کند و با تقوا مي شود.
و البته همه اينها از آن ايجاد فضاي محترمانه گرفته تا کف نفس و مراقبه و شکل گيري عزت نفس و حيا و تقوي، همه بايد در پرتو تعاليم قرآن و اهل بيت عليهم السلام اتفاق بيافتد.