اردوان مجیدی، بخش نهم از یادداشتهای ریشه‌یابی مشکلات تحول تعلیم و تربیت، خبرگزاری فارس،
در سلسله یادداشت‌هایی، به ریشه‌یابی مشکلات نظام تعلیم و تربیت و ارائه راهکارها می‌پرداختیم. این نهمین بخش از این یادداشت‌هاست. در این یادداشت قصد داریم به خانواده‌ها برای حل یک مسأله مبتلابه کمک کنیم: #برنامه_ ریزی_کار_بچه‌ها در ایام #تعطیلی_مدارس به دلیل واگیری #ویروس_کرونا ! شما سرمربی باشید! گمان می‌رود تعطیلی مدارس ادامه پیدا کند. با توجه به توصیه به خودداری حتی الامکان از مسافرت و حتی خروج از منزل، بچه‌ها با حدود یک ماه و نیم تعطیلی، آن هم احیانا با حداقل خروج از منزل، مواجه می‌شوند. در عین اینکه این بیماری تهدیدی برای سلامت جسمی آنهاست، ماندن در خانه در چنین شرایطی نیز تهدیدی برای سلامت عاطفی و روانی آنها، و احتمال بروز افسردگی و نیز استرس به دلیل نگرانی از واگیری است. همچنین اتلاف وقت شاگردان نیز جنبه دیگری از این تهدید محسوب می‌شود. آیا می‌توان با نگاهی متفاوت #تهدیدها_را_به_فرصت_تبدیل_کنیم؟ فرصتی که در آن بچه‌ها در این مدت #یک_تجربه_متفاوت_و_دلپذیر_از_یادگیری داشته باشند؟ دیشب در اخبار صدا و سیما، یکی از مسؤولان وزارت آموزش و پرورش، از تلاش برای پخش فیلم آموزش کتاب‌های درسی در شبکه تلویزیونی آموزش (شبکه 7) برای بچه‌ها سخن می‌گفت. دیگری هم از لزوم تعریف تکالیف توسط مدارس در قالب گروه‌های پیام رسان مدرسه برای شاگردان صحبت می‌کرد.
این از یک منظر بد نیست اما اجازه دهید با هم برنامه متفاوتی را تعریف کنیم، و در این تعریف، مصداقی عینی از برخی از راهکارهای پیشنهادی در یادداشتهای قبلی ارائه کنیم. اجازه دهید شما والدین عزیز، در این یک ماه و نیم، نقش #سرمربی_فرزندتان در رویکرد #استاد_و_شاگردی را ایفا کنید. نظیر یک سرمربی فوتبال که تمام فعالیتهای تیم خود را آگاهانه تنظیم می‌کند. در این مورد می‌توانید در یادداشتهای قبلی، اطلاعات بیشتری بدست آورید. یک برنامه متفاوت خودانگیخته برای فرزندانتان اول با چشم یک برنامه‌ریزی خودانگیخته و خودجوش در منزل به این واقعه نگاه کنیم. فرض کنید که شما هستید(به عنوان والدینی آگاه و تحصیل کرده) و فرزندانتان و یک ماه و نیم فرصت، و تمایل و اراده‌تان برای استفاده مفید و در عین حال جذاب از این فرصت! فکر کنید اصلا مدرسه‌ای نیست، کتاب درسی‌ای نیست، تکلیف و امتحانی هم نیست. در چنین شرایطی چه می‌کردید؟ چه توصیه‌ای برای فرزندتان داشتید؟ احتمالا اول از همه با فرزندتان فعالیتهایی که می‌شود انجام داد را مرور می‌کردید. فعالیتهایی که هم برای او جذاب و جالب باشد، هم آموزنده باشد، و هم مفرح! هم فال و هم تماشا! با هم قرار بگذاریم که شما تمام تصمیم‌ها را به صورت مشترک با فرزندتان می‌گیرید. یعنی او هم در تصمیم‌گیری برای انتخاب فعالیت‌ها نقش جدی دارد. پس باید سراغ فعالیتهایی بروید که کشش و جاذبه کافی از طرف فرزندتان برای آن وجود دارد. ضمن آنکه دوراندیشی و مفید بودن زمان هم از نظر شما مطالبه می‌شود.
در این فهرست هم فعالیتهای تفریحی، و هم فعالیتهای کاری گنجانده می‌شود گمان می‌کنم ممکن است بعضی از خانواده‌ها به فهرستی نظیر این برسند: گروه اول: تفریح و سرگرمی – بازی (فیزیکی و فکری)، – بازی رایانه‌ای، – دیدن تفریحی فیلم یا برنامه تلویزیون، – ورزش در منزل یا محیط مناسب دیگر، گروه دوم: کار (منظور اینکه کار مشخصی که پیامد مشخص و آموزنده‌ای از آن مورد انتظار است) – خواندن کتاب، – کار با رایانه (منظور بازی نیست، بلکه استفاده از نرم افزارهای کاربردی نظیر طراحی تصویر، ویراستارها، طراحی ساختمان و ….)، – کمک در کارهای خانه، – نوشتن (هر متن تولیدی توسط فرزندتان نظیر انشاء، داستان و …)، – خواندن قرآن، – دیدن فیلم مستند و علمی، -کارهای هنری (مثل نقاشی و …)، – و انجام پروژه‌های فکری و عملیاتی (مثل ساخت یک وسیله، یا آزمایش بر اساس کتاب‌های علمی). این فقط یک فهرست مثالی است. ممکن است شما و فرزندتان به فهرست متفاوتی برسید. ورزش در ورزشگاه، بازی با دوستان و نظایر آن را به دلیل شرایط کنونی مراقبت از شیوع بیماری در این فهرست نگنجاندم، و البته بستگی به شرایط شما دارد. حالا برای فهرست منتخبتان، مدت زمان (حدودی) تعیین کنید (حداکثر برای 12 ساعت). مدتی مشخص برای گروه اول، و مدتی مشخص برای گروه دوم. برای فعالیتهای هر گروه هم بعضا زمان تعیین کنید. مثلا برای بازی 2 ساعت، بازی رایانه حداکثر 1 ساعت، خواندن کتاب 2 ساعت و الی آخر.
فقط دقت داشته باشید که: – توزیع کافی بین فعالیتهای تفریحی و کارهای جدی‌تر وجود داشته باشد – دقت داشته باشید که مستقل از این برنامه و در تمام ایام سال، فعالیتهایی مثل بازی رایانه‌ای، استفاده از بازیهای گوشی موبایل، و نگاه کردن به تلویزیون به صورت تفریحی، جمعا نباید بیش از 2 ساعت وقت فرزندتان را به خود اختصاص دهد. (البته برای این کار لازم است خود شما هم فداکاری کرده و دائم تلویزیون منزل را روشن نگه ندارید!). – برای بازیهای فیزیکی و فکری، حداقل 2 ساعت وقت بگذارید. – حتما فعالیتهایی را بگنجانید که باید با مشارکت والدین و حتی سایر اعضاء خانواده به صورت مشترک انجام شود (مثلا انجام پروژه‌های عملیاتی). حالا اجازه دهید فرزندتان بر اساس این جدول فعالیت‌ها و مدت زمان حدودی تعیین شده برای آنها، به فعالیتهای روزمره خود برسد. آخر هر روز با هم مدت زمان صرف شده در هر کدام از فعالیت‌ها را روی جدولی ثبت کرده و با هم در مورد آن گفتگو کنید. سعی کنید که این برنامه به صورت جدی توسط فرزندتان دنبال شود.
اثربخشی را با آموزش رسمی متداول، مقایسه کنید! خوب به نظر شما اگر بتوانید این برنامه را با فرزندتان بریزید، و با جدیت برای مدت یک و نیم ماه اجرا کنید، انتظار شما از نتیجه آن چه خواهد بود؟ فرق این برنامه با برنامه‌ای که آموزش و پرورش به شما دیکته کند، و تکالیفی که با کپی از کتاب‌های کمک آموزشی و نظایر آن برای فرزندتان در پیام رسان ارسال شده، و او را با فشار شما مجبور به انجام تکالیف کلیشه شده کند، و باقی روز را هم پای فیلم و کارتون تلویزیون و بازی رایانه ای بگذراند، چه خواهد بود؟ تصور شما از تفاوت تغییر رفتارهای فرزندتان در این دو رویکرد متفاوت چیست؟ کدام آموزنده‌تر است؟ کدام موثرتر است؟ فرزندتان چقدر با علاقه آن را دنبال می‌کند؟ چقدر به خود یادگیری (نه برای پاداش و نمره) علاقه مند می‌شود؟ نمی‌خواهم به این سؤالات جواب دهم! جواب این سوالات را بر عهده شما می‌گذارم شما هم برای جواب دادن بد نیست که یادداشتهای قبلی من (بخصوص یادداشتهای پنجم تا هشتم) را ببینید. اگر خواستید این اتفاق را عملا آزمایش کنید. یک هفته با این رویکرد، و یک هفته با رویکرد تکالیف رسمی. این دو هفته را از نظرات مختلف با هم مقایسه کنید. شما می‌توانید خیلی از حرف‌هایی که در یادداشتهای قبلی از آن صحبت کردیم، در فرصت اینچنینی عملا تجربه کنید. ماجرای پیچیده ای نیست.
فقط لازم است خودمان را از کلیشه‌های موجود، خارج کنیم، و جرات کنیم که برخی از پیش فرضهای غلط را برای مدت کوتاهی، حتی به صورت آزمایشی هم که شده، در محیطی غیر رسمی منزل، کنار بگذاریم
*****
در این یادداشت، روال هشت یادداشت قبلی را با توجه به شرایط ایجاد شده موجود، متوقف کردیم، تا فرصت تجربه ای متفاوت را داشته باشیم. اگر شما عملا فرصت این تجربه را دارید، بد نیست آن را انجام دهید. اگر هم شرایط و فرصت آن را ندارید، می‌شود در مورد چگونگی واقع شدن آن فکر کنید. در این تجربه، با روشی ساده، می‌توان ابعادی از آنچه در یادداشتهای قبلی به آن پرداخته بودیم را احساس کرد. در یادداشتهای بعدی، به یاری خداوند متعال، سیر یادداشتهای قبلی را پی گرفته، و به موارد دیگری از پیش فرضهای نادرست نظام تعلیم و تربیت و موارد نقض و راهکارهای نهفته در آنها، برای برون رفت از گردونه بسته کنونی اشاره می‌کنیم. ان شاء الله.
از خداوند متعال، سلامت همه مردم کشور و عبور از این شیوع بیماری و نگرانی را خواستارم. الحمد لله رب العالمین.
