بخش هجدهم از یادداشت‌های ریشه‌یابی مشکلات #تحول_تعلیم_و_تربیت، خبرگزاری فارس، 1399/4/3
شکل گیری مؤلفه‌های شخصیت، نیازمند درگیر شدن شاگرد در محیط زندگی واقعی، و تجربه دست و پنجه نرم کردن با مسائل آن است. انتظار اینکه ما فقط در محیط بسته‌ای مانند کلاس درس و کتاب درسی و تکالیف، بتوانیم شخصیت شاگردان را متحول کنیم، انتظار بیهوده‌ای است.
ممکن است شاگردی چند سال در مدرسه ای به زور و فشار محیط، نظم را تجربه کند، اما از آن لذت نبرد، پس از اینکه از آن محیط اجباری خلاص شد، و آزادی عمل پیدا کرد، ممکن است دقیقا بر خلاف آن نظم را در رفتار خود جاری کرده، و به شلختگی افراطی رو بیاورد. مانند سربازی که خدمتش در پادگانی با نظم بسیار سخت و ناراحت کننده، تمام شده باشد. بنا بر این تجربه یک مولفه شخصیت در محیط کافی نیست. زمانی این تجربه موثر و ماندگار می‌شود، که این تجربه به صورتی لذت بخش و خواستنی اتفاق بیافتد.
حس شاگردان در مدرسه
تا زمانی که شاگردان در مدرسه حس خوبی نسبت به وقوع سر وقت تمام اتفاقات نداشته باشند، و فقط دائما به دلیل دیر کردن تنبیه شوند، وقت شناس نخواهند شد. اما اگر شاگرد محیطی را تجربه کند که همه چیز سر موقع انجام شده، و وقت آنها بیهوده تلف نمی‌شود، و این به عنوان یک قاعده وجود داشته باشد، پس از مدتی از سروقت بودن همه چیز لذت برده، و این لذت باعث ماندگار شدن وقت شناسی در او می‌شود. اگر او نظم را در مدرسه فقط به عنوان بستری برای توبیخ و بازخواست شدن تجربه کند، این تجربه هیچ وقت به منظم شدن او منجر نخواهد شد. زمانی نظم در او نهادینه می‌شود، که او از محیط منظم و قرارداشتن همه چیز در جای خود، و قاعده داشتن همه چیز، لذت ببرد.
- عوامل و سازوکارهای موثر
- فضا، محیط و شرایط
- تجربه لذت بخش و خواستنی
- احساس منفعت
- با او همان کن که انتظار داری همان کند!
- ساختن مولفه شخصیت
- دیده شدن و باور خود
- دانستن کافی نیست!
- دعوت بدون گفتن
- تربیت رفتاری با استاد و شاگردی
- تمهیدات مختلف برای مولفه‌های مختلف
- مدرسه شخصیت در مدرسه زندگی
- مدرسه ساختن یا تخریب شخصیت
- شخصیت له شده زیر سوء عملکرد مدرسه
- اهداف آموزشی حبس شده در پیش فرض آموزش علوم پایه
- جامعه پذیری شاگردان
عوامل و سازوکارهای موثر
شکل گیری شخصیت به واسطه فرارفتارهای ناخودآگاه نظیر عادت یا باورهائی که در درون ما نهادینه شده اند، اتفاق می افتد. این فرارفتارهای ناخودآگاه، در یک زمینه خاص نظیر صداقت، نظم یا عزت نفس، به طور ناخودآگاه مشی و رفتار ما را شکل می‌دهند. شکل گرفتن فرارفتارها بستگی به عوامل مختلفی دارد، و به صورتهای مختلفی تحقق پیدا می‌کند؛ اما چند عامل را می‌توان در آن موثر دانست. این عوامل در نهایت سازوکارهای تربیت شخصیت را تشکیل می‌دهند.
فضا، محیط و شرایط
فضا و شرایطی که در آن قرار می‌گیریم، اولین عامل است. فضا، محیط و شرایط، به صورت ناخودآگاه، در شکل گیری فرارفتارها موثرند. حضور مداوم در یک فضای منظم، انسان را به صورت خودکار به سمت نظم و ماندگار شدن آن نظم در عادت‌ها و نگرش‌های انسان سوق می‌دهد.
اگر مولفه‌های شخصیت را که در بالا به آن اشاره کردیم، در محیط مدرسه به نحوی زنده، نهادینه شده، تثبیت شده و منطقی جاری باشد، حضور بچه‌ها در محیط مدرسه، خود به خود می‌تواند طیف قابل توجهی از این مولفه‌ها را در آنها شکل دهد. اگر در مدرسه وقت شناسی، نظم، دقت جاری باشد، و همه چیز سر وقت، منظم و دقیق انجام شود، به تدریج این خصوصیات در شاگردان نیز ایجاد خواهد شد.
